Historia najdawniejsza...przed powstaniem kopalni

Złożami "czarnego złota" jak niekiedy przyjęło mówić się o węglu, zalegającym na obszarze okręgu górniczego kopalni "Morcinek", zainteresowano się na długo przed powstaniem zakładu górniczego, bo już pod koniec XIX wieku, a to głównie z powodu bezpośredniego sąsiedztwa Karwińskiego Zagłębia Węglowego.

Najstarsze informacje o działaniach związanych z chęcią stwierdzenia zawartości złoża pochodzą z końca XIX wieku, kiedy to firma z Ostrawy przystąpiła do wykonania pierwszego odwiertu w Pogwizdowie, jednakże bez powodzenia. Kilka lat po tym wydarzeniu do prac na tym obszarze przystąpiły następne firmy: "Berg-u. Hüttenwerksgeselschaft", która w latach 1903-1909 wydrążyła otwór poznawczy "Pogwizdów XIII" na głębokość 1227 m oraz Towarzystwo Budowy Kopalni "Bruxer". Firma ta w latach 1911-1917 odwierciła w granicach obszaru górniczego "Kaczyce" pięć otworów: "Pogwizdów XI", "Otrębów 13", "Kaczyce D6", "Kaczyce D-17" i "Kończyce Wielkie XVIII".

Można przypuszczać, że chociaż dowiercono się do warstw karbońskich zawierających węgiel, to ze względu na dużą metanowość złoża, głębokość zalegania pokładów węgla i ówczesny stan zaawansowania techniki górniczej, nie podjęto decyzji o wybudowaniu w tym rejonie kopalni. Dokumentacja z tych odwiertów zachowała się - przez ponad 50 lat przeleżała w czechosłowackich archiwach i dopiero w 1962 roku strona czechosłowacka przekazała te dokumenty Państwowemu Instytutowi Geologicznemu.

Kolejną próbę zgromadzenia danych o złożu podjęła się niemiecka firma "Haniellueg", która w latach 1944-45 wierciła otwór nazwany "Kaczyce Górne IV/43", a który to nie został ukończony (drążenie przerwane na głębokości 1059,7 m) na skutek rychłego zakończenia II wojny światowej.

Masowa industrializacja, jaka nastąpiła w gospodarce narodowej po 1945 roku i nagły wzrost zapotrzebowania na węgiel energetyczny, a przede wszystkim koksowy, spowodowały wielkie zainteresowanie władz poszukiwaniem i udostępnianiem nowych pokładów węgla z rodziny ortokoksowych - głównie w nowo zagospodarowywanym Rybnickim Okręgu Węglowym.

Mapa otworów wiertniczych wykonanych do lat 60. XX wieku

Już w 1953 roku Przedsiębiorstwo Poszukiwań Nafty i Gazu odwierciło otwór "Kończyce Wielkie I" do głębokości 1206 m. Sześć lat później przystąpiono do wiercenia otworu "Brzezówka IG-1", który osiągnął głębokość 1551,9 m z pełnym zakresem badań karotażowych (określenie granic i rodzaju przewiercanych warstw).

Na podstawie wyników uzyskanych z dotychczas przeprowadzonych odwiertów oraz przekazanych przez stronę czechosłowacką dokumentów dotyczących rozpoznania geologicznego na podstawie odwiertów wykonanych na początku XX wieku, Państwowy Instytut Geologiczny opracował w 1962 roku "Dokumentację geologiczną złoża węgla kamiennego "Brzezówka - Kaczyce" w kategorii C₂".

Ponieważ wyniki badań zawarte w dokumentacji geologicznej wskazywały na duże zasoby bilansowe węgla kamiennego w trójkącie obejmującym miejscowości Kaczyce - Pogwizdów - Kończyce, ówczesne kierownictwo Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego optowało za wybudowaniem kopalni w tym rejonie, jednakże z uwagi na zewnętrzne uwarunkowania decyzję odłożono na czas nieokreślony. Dopiero w drugiej połowie lat 70-tych, już w innych warunkach makroekonomicznych zdecydowano się na wybudowanie we wsi Kaczyce kopalni węgla kamiennego noszącej nazwę miejscowości, na terenie której miała powstać.